نمایی از باغ وحش عجیب ناصرالدین شاه - تور کانادا

ماه های گرم سال که فرا می رسید، علاقه ناصرالدین شاه به شکار هم گل می کرد. بعضی می گویند هر وقت شاه قاجار خلقش تنگ می شد، باید او را به شکار می بردند تا شاید چادرزنی در روستای خوش آب و هوای دوشان تپه و شکار آهو، گوزن و خرگوش وحشی دلش را شاد کند. نقل است که ناصرالدین شاه به همین علت به روستای دوشان تپه علاقه بسیار داشت؛ آنقدر که شکار در تپه های این روستا و دعوت و پذیرایی از مهمان های خارجی در این منطقه او را بسیار سرخوش می کرد.

نام دوشان تپه هم نشان از وفور خرگوش در محدوده این روستا دارد. دوشان در زبان ترکی به معنای خرگوش است و چون در تپه های این آبادی کوچک شرق دارالخلافه خرگوش خال دار وحشی به وفور پیدا می شد، نام این روستا را دوشان تپه گذاشتند. شکار همین خرگوش های وحشی خال دار که به غایت تیزپا بودند، تا چند روز می توانست موجبات سرخوشی ناصرالدین شاه را فراهم کند.

عکسی از اردوگاه شاهی در دوشان تپه مربوط در سال 1279 شمسی منبع: گنجینه عکس کاخ گلستان

از شکار خرگوش وحشی تا شکار پلنگ

وقتی قرار بود شاه قاجار راهی دوشان تپه گردد، اول صبح خدم و حشم شاه و شکارچیان زبده و چیره دست او از دارالخلافه مسیر دوشان تپه را پیش می گرفتند. اردوگاه شاه در دوشان تپه برپا می شد و پس از شکار هم بساط خوشگذرانی درباریان در کاخ فرخ آباد دوشان تپه برپا بود. اگرچه همانطور که از نام دوشان تپه پیداست این منطقه خرگوش های وحشی بسیار داشت، اما آهو، گوزن و حتی در بعضی کتاب ها از شکار پلنگ به وسیله شاه قاجار در این محدوده سخن به میان آمده است. همچنانکه اعتماد السلطنه در مرات البلدان به شکار چند پلنگ به وسیله شاه قاجار در این منطقه اشاره نموده است.

ملیجک و پلنگ شکار شده در دوشان تپه

باغ وحش ناصرالدین شاه اینجا بود

اما دوشان تپه فقط شکارگاه ناصرالدین شاه نبود. او علاقه بسیاری هم به باغ وحش داشت و زمانی در همین محدوده یک باغ با انواع حیوانات برپا کرد. شاه قاجار در ابتدا باغ وحشی در محدوده خیابان لاله زار فعلی در نزدیکی میدان توپخانه راه اندازی کرد. اما بعد از مدتی نگهداری از حیوانات در نزدیکی محدوده ارک ناصری دردسر ساز شد. به همین علت شاه دستور انتقال حیوانات و تجهیز این باغ وحش را به منطقه دوشان تپه داد و انواع حیوانات هم تا مدت ها در این محدوده نگهداری می شد.

اعتماد السلطنه در مرات البلدان به وجود این حیوانات و وجود چند شیر نر و ماده در باغ وحش شاه اشاره نموده است. در این باغ وحش 4 شیر نر و ماده از شیراز، 3 ببر از مازندران، چند پلنگ و خرس نگهداری می شدند. ماجراهای جالب دیگری هم از محدوده دوشان تپه نقل می گردد. ایـن میان بعضی از اهالی قدیمی محله های شرقی منطقه 13 تهران هنوز هم از شنیده هایشـان درباره نعره شیرهایی می گویند که در همسایگی آنها و پشت میله های فلزی باغ وحش محبوس بودند. گویا آن باغ وحش قدیمی یا بقایای آن سـال ها در آن محدوده فعال بود.

منور خسروی یکی از ساکنان نخست محله آشتیانی کنونی که از اوایل دهه 30 در این محله زندگی نموده است می گوید: انتهای تهران نـو در حوالی کوی زینبیه فعلی یک باغ وحش قدیمی بود که برای اهالی، محل تفرجگاهی هم به حساب می آمد. مادرم می گفت وقتی آن باغ وحش را جمع کردند فقط یک شیر در آن باقی ماند که اغلب صدای نعره های بلندی داشت. او از نعره های این شیر می ترسید و می گفت: فکر می کردیم آخر این شیر همه ما را می خورد.

شکار پلنگی که به نام مظفرالدین شاه تمام شده است. دوشان تپه ـ سال 1314 ه. ق

شکار پلنگ در دوشان تپه، عکس یادگاری درباریان

عمارت کلاه فرنگی فرح آباد کجاست؟

صحبت از روستای دوشان تپه و شکارگاه محبوب ناصرالدین شاه بدون اشاره به عمارت زیبای فرح آباد امکان پذیر نیست؛ عمارتی با معماری خاص که هنوز هم در شرق تهران پابرجاست. عمارت کلاه فرنگی فرح آباد یا همان قصر فیروزه اکنون در شرقی ترین بخش منطقه 13 و در محدوده اراضی نظامی قرار گرفته است. این عمارت در زمان سلطنت مظفرالدین شاه به وسیله یک فرانسوی، طراحی و به دست معماران ایرانی سال 1322 ه. ق ساخته شد.

البته بعضی مورخان هم ساخت آن را به دوره ناصرالدین شاه نسبت داده اند. در روایتی دیگر آمده که ناصرالدین شاه پس از آنکه از شکارگاه های منطقه دوشان تپه خوشش آمده بود تنها به قصر دوشان تپه اکتفا نکرد و دستور ساخت قصر دیگری را در همان حوالی داد که به قصر فیروزه یا کاخ فرح آباد مشهور شد. سپس کار ساخت قصر فیروزه یا کاخ فرح آباد به وسیله طراحان و معماران ایرانی سال 1287 ه. ق شروع شد.

شکار قوچ به وسیله ناصرالدین شاه در دوشان تپه ـ سال 1310 هجری قمری